Η πανδημία Covid-19 είναι μία πρωτόγνωρη κατάσταση για την Ελλάδα και ολόκληρο τον πλανήτη, όμως η άρρηκτη σύνδεση της υγείας μας με την καλή διατροφή είναι παμπάλαια, τουλάχιστον στη Μεσόγειο και σίγουρα στην Ελλάδα, όπου το φαγητό κατείχε πάντοτε κεντρική θέση σε κάθε πτυχή της ζωής των κατοίκων της.
Κι όμως! Αν ρωτήσουμε “Τι είναι τροφή;” θα απαντήσουμε λίγο-πολύ “Αυτό που θρέφει το σώμα και το μυαλό μας”, όμως αν θέσουμε το ερώτημα “Από πού προέρχεται αυτό που τρώμε;” η απάντηση πιθανότατα θα είναι “…από το σούπερ μάρκετ!”, ενώ στην ερώτηση “Τι τελικά τρώμε και πώς επιλέγουμε αυτό που τρώμε;” οι περισσότεροι απαντάμε χωρίς να καλοσκεφτόμαστε πραγματικά την απάντησή μας.
Γιατί τόση σύγχυση;
Η σύγχυση στην οποία βρισκόμαστε σε σχέση με το φαγητό μας οφείλεται κυρίως στο γεγονός ότι ζούμε μακριά από τον τόπο και τον τρόπο με τον οποίο αυτό παράγεται. Έχουμε αποσυνδέσει σε τέτοιο βαθμό το πιάτο και το ποτήρι μας από τη γεωργία που πλέον πιστεύουμε ότι οι κύριοι προμηθευτές τροφής είναι οι έμποροι, τα σούπερ μάρκετ και γενικώς τα καταστήματα που τη διακινούν. Ειδικά όσοι ζούμε σε πόλεις, αλλά συχνά και οι κάτοικοι στα χωριά, έχουμε ξεχάσει ότι η τροφή ξεκινάει από κάποιο αγρόκτημα, περνάει από πολλαπλά στάδια, μεθόδους και τεχνικές, ενώ για την παραγωγή της απαιτούνται πόροι (νερό, χώμα, βιοποικιλότητα, ενέργεια) που είναι πολύτιμοι για την ισορροπία και την ανθεκτικότητα των οικοσυστημάτων από τα οποία εξαρτάται και η δική μας υγεία.
Αυτήν ακριβώς την ξεχασμένη αλλά άρρηκτη σύνδεση της υγείας περιβάλλοντος και ανθρώπων και τον συσχετισμό της υγείας με την παραγωγή τροφής αποκάλυψε με τον πιο ωμό και σκληρό τρόπο η πανδημία Covid-19. Πρόσφατα μάλιστα δημοσίευσε σχετική έκθεση και ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας.
Στο αποκορύφωμα της σύγχυσής μας, εμείς οι καταναλωτές τροφής έχουμε φτάσει να θεωρούμε ότι οι αγροτικές πολιτικές δεν μας αφορούν, ενώ σπάνια αναζητούμε τρόπο να τις επηρεάσουμε προς όφελός μας. Ωστόσο οι πολιτικές επιλογές παίζουν καθοριστικό ρόλο στο τι (και γιατί) θα προτεραιοποιηθεί για χρηματοδότηση με τα δικά μας δημόσια χρήματα και τι (και γιατί) θα προωθηθεί σε εμάς για κατανάλωση. Στη δική μας αποσύνδεση στηρίζεται σε μεγάλο βαθμό η αδικία των πολιτικών αποφάσεων που όλο και συχνότερα λαμβάνονται με αδιαφανείς διαδικασίες, παρόλο που αφορούν τη ζωή και το μέλλον όλων μας.
Από πού προέρχεται αυτό που τρώμε;
Το φαγητό μας, λοιπόν, δεν φυτρώνει στα ράφια των σούπερ μάρκετ! Η τροφή μας ξεκινάει από τη γη. Όλων η τροφή ξεκινάει από τη γη, ανθρώπων και ζώων. Και για την ακρίβεια, η τροφή όλων ξεκινάει από σπόρους και φύλλα που μετατρέπονται σε τροφή χάρη στη γεωργική δραστηριότητα και την ενεργή ενασχόληση ανθρώπων με τη γη.
Αγρότες, αλιείς, κτηνοτρόφοι και μελισσοκόμοι, άνθρωποι που πιθανώς δεν θα συναντήσουμε ποτέ, δουλεύουν, νοιάζονται, χάνουν, κερδίζουν, φροντίζουν και βιοπορίζονται από την παραγωγή του δικού μας φαγητού. Σε πολλές περιπτώσεις αυτοί οι άνθρωποι διαθέτουν πολύ μικρή γη και ελάχιστους πόρους. Διαθέτουν όμως μεγάλο σεβασμό για την υγεία, το περιβάλλον και την τροφή, και επιλέγουν ήπιες, βιώσιμες και φιλικές μεθόδους προστατεύοντας το κλίμα και τη βιοποικιλότητα, την πιο πολύτιμη λειτουργία που διαθέτει η φύση για να παραμένει υγιής κι ανθεκτική.
Κι όμως! Αυτοί οι παραγωγοί, που θα έπρεπε να αποτελούν προτεραιότητα όλων των αγροτικών πολιτικών, είναι οι πιο παραμελημένοι και αδικημένοι. Το πιο πρόσφατο τρανταχτό παράδειγμα είναι η νέα Κοινή Αγροτική Πολιτική που συζητήθηκε μεταξύ υπουργών των κρατών-μελών της ΕυρωπαΪκής Ένωσης (συμπεριλαμβανομένου και του Έλληνα υπουργού) και χρηματοδοτεί με βάση τα στρέμματα που διαθέτει (ή νοικιάζει!) ένας “παραγωγός” και όχι τη βιωσιμότητα των μεθόδων που εφαρμόζει στη γη του.
Αξιοποίηση πόρων για την τροφή και την υγεία
Όσο γράφονται αυτές οι γραμμές, η ελληνική κυβέρνηση παρουσιάζει το σχέδιο για την αξιοποίηση των πόρων που θα λάβει από το Ευρωπαϊκό Ταμείο Ανάκαμψης. Όμως, στο σχέδιο αυτο, ο αγροδιατροφικός τομέας είναι σχεδόν ανύπαρκτος!
Η πραγματική ανάκαμψη στη μετά-Covid εποχή δεν μπορεί να συμβεί αν δεν θωρακίσουμε την υγεία, την ανθεκτικότητα, τη δικαιοσύνη και τη βιωσιμότητά μας. Αυτό ξεκινάει από το πόσο σοβαρά ασχολούμαστε με την παραγωγή και την κατανάλωση της τροφής μας, τόσο σε προσωπικό επίπεδο μέσα από τις καταναλωτικές επιλογές μας, όσο και κυρίως μέσα από τις πολιτικές επιλογές που σήμερα συζητιούνται και αποφασίζονται για εμάς και το μέλλον μας.
Όπως έχουμε ήδη τονίσει στον Πρωθυπουργό της χώρας μέσα από τις προτάσεις που καταθέσαμε για πραγματικά πράσινη και δίκαιη ανάκαμψη, τα δημόσια κονδύλια πρέπει εφεξής στη μετά-Covid εποχή να αξιοποιούνται για να ενισχύουν τοπικά, διαφοροποιημένα και ανθεκτικά αγροδιατροφικά συστήματα γιατί μόνο αυτά μπορούν να εξασφαλίσουν πιο υγιεινή τροφή, πιο ασφαλές περιβάλλον και κλίμα, καθώς και δίκαιο εισόδημα και ποιοτικές θέσεις εργασίας στον αγροδιατροφικό τομέα.
Εχουμε τη δύναμη να διεκδικούμε
Τις επόμενες μέρες θα πραγματοποιήσουμε διαδικτυακή συζήτηση για το θέμα της τροφής και την άρρηκτη σύνδεσή της με την υγεία μας.
Θα έχουμε επίσης την ευκαιρία να μιλήσουμε για τη Μεσογειακή Διατροφή, που βασίζεται στην κατανάλωση εποχικών και τοπικών φρούτων, λαχανικών και οσπρίων και τη μειωμένη κατανάλωση κρέατος και γαλακτοκομικών, και έχει αναγνωριστεί ως διατροφικό πρότυπο για την υγεία ανθρώπων και περιβάλλοντος.
Μπορείς να ενώσεις τη φωνή σου μαζί μας για να διεκδικήσουμε παρέα το βιώσιμο αγροδιατροφικό μοντέλο που θέλουμε να ξεκινήσει – από αύριο κιόλας – στη χώρα!
